کاربری اراضی شهری از منظر پدافند غیرعامل (راهکارهای اجرایی)

ما به شما پیشنهاد می کنیم برای یادگیری این موضوع مطالب زیر را برای مطالعه در اولویت قرار دهید:

کاربرد پدافند غیرعامل در شهرسازی

راهکارها و اصول پدافند غیرعامل در شهرسازی

در این مطلب این موارد را می خوانید:

برنامه ریزی کاربری اراضی شهری

چگونگی استقرار کاربری های شهری

راهکارهای اجرایی برای حفاظت از کاربری اراضی با استفاده از پدافندغیرعامل

ساماندهی مکانی و فضایی عملکردهای شهری و فعالیت ها طبق خواست ها و نیازهای جامعه شهری، برنامه ریزی برای کاربری اراضی شهری است. این برنامه ریزی در عمل، هسته اصلی برنامه ریزی شهری است و انواع استفاده از زمین را مکانیابی و طبقه بندی می کند. قبل از تهیه طرح های شهری برای شهرها، شهروندان برای استفاده های گوناگون زمین خود در شهر، هیچ نوع محدودیتی جز عرف رایج نداشتند و مالک هر قطعه زمین، در چگونگی عمران زمین خود که از احتیاجات خصوصی وی نشات می گرفت، اختیار کامل داشت. یکی از وظایف مهم طرح های شهری، مشخص کردن نوع کاربری زمین، برای استفاده در زمینه های گوناگون مورد نیاز زندگی شهری در محدوه قانونی شهرهاست. از این رو، همه زمینه های موجود در محدوده شهر، طبق نقشه کاربری زمین مورد بررسی قرار می گیرند و نوع استفاده از آنها مطابق نیازهای اجتماعی، اقتصادی و کالبدی مشخص و تعیین می شود. لذا برای حفاظت از کاربری ها در شهر بایستی اصول پدافندغیرعامل را در مکانیابی، طراحی، و … آن ها در نظر گرفت.

در این رابطه مراجعه شود به مقاله پدافند غیرعامل، اصول پدافند غیرعامل در مدارس و هر آنچه سازمان پدافند غیرعامل توصیه می کند.

برنامه ریزی کاربری اراضی شهری

طرح کاربری زمین شهری، یکی از ابزارهای مهم برای دستیابی به اهداف کلان اجتماعی، اقتصادی و کالبدی است که نه تنها اثراتی بسیار بر سرمایه گذاری و تصمیم های عمومی و خصوصی می گذارد، بلکه نقشی مهم در میزان رشد شهری و کیفیت محیط کالبدی شهر دارد. توجه به منفعت اقتصادی، اجتماعی و .. در کاربری ها به نحوی که یک کاربری از نظر اثرات محیطی یا اجتماعی مضر است، در حالی که همان کاربری از نظر مزایای اقتصادی برای برخی شهروندان مفید به شمار می رود، در دسته بندی کاربری ها از اهمیت زیادی برخوردار است. آگاهی از این تضاد منافع (تضاد منافع عمومی در مقابل مقتضیات عمومی و همچنین تضاد منافع اقتصادی در مقابل منافع طبیعی) ضرورت و اهمیت برنامه ریزی کاربری زمین را مشخص می سازد.

معیار مکانی در کاربری زمین، به طور کلی، استانداردی است که با آن مکان بهینه یک کاربری در مورد شهر مورد سنجش قرار می گیرد. معیارهای مکانی، هر نوع استفاده از زمین، انعکاس وضعیت اجتماعی، اقتصادی و کالبدی شهرها و همچنین مردمی است که در آینده از آن بهره مند خواهند شد. به عبارتی دیگر، مشخصات محلی و احتیاجات ساکنین شهر و مؤسسات و نهادهای مستقر در شهر، اساس تعیین معیارهای مکانی کاربری زمین شهری به شمار می رود. در یک تقسیم بندی کلی می توان نظام کاربری زمین را به چهار عرصه سکونتی، اشتغال، اوقات فراغت و ارتباطات دسته بندی کرد.

نمودار 1: نظام کاربری اراضی

چگونگی استقرار کاربری های شهری

طراحی و برنامه ریزی بهینه کاربری زمین های شهری، نقش مهمی را در کاهش آسیب پذیری در برابر حملات و تهاجم های احتمالی دشمن بر عهده دارد. در حقیقت بحث پیرامون مقوله کاربری های شهری می باید به موارد زیر بپردازد:
1.  کاربری های شهری چگونه و چطور در سطح شهر یا پیرامون آن استقرار یابند به گونه ای که بتوانند همواره نیازهای ضروری گروه های بهره بردار خود (ساکنین شهر) را (در شرایط صلح و جنگ) به خوبی تامین و برآورده نمایند و کاستی و توزیع نا متوازن آنها، بر برآورده نمودن نیازهای گروه های استفاده کننده تاثیر منفی نداشته و به بیشتر شدن دامنه تلفات و صدمات و خسارات منجر نگردد؟

در توضیح این سوال باید به این نکته اشاره نمود که بسیاری از کاربری های شهری باید همواره براساس طبقه بندی و سلسله مراتب ساختار فضایی شهر توزیع و استقرار یابند. به عنوان مثال حضور «درمانگاه» در مقیاس ناحیه و برای جمعیتی در حدود 2 تا 4 هزار نفر با شعاع دسترسی 650 تا 750 متر فاصله از واحدهای مسکونی زیر پوشش، امری ضروری است. اما شرایط حضور «بیمارستان» به عنوان یک کاربری درمانی مقیاس بالاتر (در سطح منطقه) پاسخگوی جمعیتی در حدود 10 تا 14 هزار نفر بوده و شعاع دسترسی آن تا محلات مسکونی به 1 تا 1.5 کیلومتر می رسد.

خوب است مطلب زیر را هم مطالعه نمایید:

پدافند غیرعامل در سایر کشورها

از طرفی برخی از کاربری های شهری می توانند به عنوان مهمترین مقاصد حملات و یورش های دشمن به شمار آیند در نتیجه اهمیتی دو جانبه یابند: چراکه از یک سو از بین رفتن و انهدام این قبیل کاربری ها (بسته به سطح اهمیت آن ها) می تواند آثار و تبعات گسترده ای در مقیاس های ملی – منطقه ای و شهری بر جای گذارند. در واقع انهدام و آسیب دیدن چنین کاربری هایی می تواند ضمن وارد ساختن خسارات اقتصادی کلان، ساختار صنعتی  و یا تولیدی شهر، منطقه و یا کشور را در حوزه عمل خود فلج سازد. از سوی دیگر در غالب موارد، مکان یابی و استقرار نادرست این دسته از کاربری ها سبب ایجاد تلفات و خسارات زیادی در سطح حوزه کالبدی مجاور آنها می گردد و همچنین سبب کاهش آستانه مقاومت ملی محلات در شرایط بحران می گردد.

راهکارهای اجرایی برای حفاظت از کاربری اراضی با استفاده از پدافندغیرعامل

مهمترین تاسیسات و کاربری های شهری که از دیدگاه پدافند غیرعامل می توان به اجمال بررسی نمود عبارتند از 1- پناهگاه ها 2-  کاربری های درمانی و بهداشتی 3- پادگان ها و کاربری های نظامی و انتظامی 4- فضاهای باز شهری 5- مجاری انطابق یافته شهری شامل شبکه های ارتباطی و مواصلاتی اصلی شهر، شبکه های مخابراتی، مترو، راه آهن، بنادر، فرودگاه ها 6- کاربری های مسکونی 7- صنایع، نیروگاه ها، پالایشگاه ها، سیلوهای گندم، انبارها و سایر 8- سایر تاسیسات و تجهیزات و شریانهای زیربنایی شهری )مانند تصفیه خانه ها، آتش نشانی ها، مخازن سوخت، مخازن آب، خطوط انتقال گاز، برق، و غیره) 9- ادارات و موسسات دولتی.

جدول1: راهکارهای اجرایی برای حفاظت از کاربری اراضی از دیدگاه پدافند غیرعامل

مقالات جدید در مورد پدافند غیرعامل 

پدافند غیرعامل در مقررات ملی ساختمان

کاربرد پدافند غیرعامل در برنامه ریزی شهری

منابع

1.    بیات، الهام، «جایگاه مهندسی شهرسازی در پدافند غیر عامل کشور»، پایان نامه کارشناسی، استاد راهنما: سید کامران یگانگی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، 1390.
2.    شکیبامنش، امیر و هاشمی فشارکی، جواد، «پدافند غیر عامل و الزامات برنامه ریزی و طراحی پناهگاه های شهری»، چهارمین کنفرانس بین المللی مدیریت جامع بحران و پدافند غیر عامل در پایداری ملی، تهران، 1387.
3.    عشق آبادی، فرشید، «تحلیل نظام برنامه ریزی شهری از منظر پدافندغیرعامل»، اولین همایش علمی- پژوهشی شهرسازی و معماری با رویکرد پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، اردیبهشت، 1390.