کاربرد نرم افزار ها در تهیه متره و برآورد و صورت وضعیت

معرفی نرم افزار ها و کاربرد آن در تهیه متره و برآورد و صورت وضعیت

دنیای امروز ما دنیای ارتباطات و فناوری است. دنیای ابررایانه ها و ریز پردازنده ها است. در این مقطع زمانی کمتر کسی را می توان پیدا کرد که از کاربرد رایانه ها در زندگی صنعتی بشر و نقش ارزنده آن در سرعت بخشیدن به انجام فعالیت های روزمره بی اطلاع باشد.

همه ما به خوبی می دانیم که با کمک رایانه ها و ریزپردازنده ها به جامعه بشریت، پیشرفت علوم و تکنولوژی در عصر حاضر با سرعت رو به رشدی مواجه شده است. این دستگاه ها به کمک سیستم های پردازنده قوی، امکان محاسبه و پردازش داده ها و اطلاعات مختلفی را در کمترین زمان ممکن فراهم می سازند. پیش از این، مهندسین مجبور بودند برای محاسبه کوچکترین پارامتر ها با کمترین تعداد داده ها، ساعت ها و یا حتی روز ها وقت اختصاص بدهند که این مشکل با ورود رایانه ها به عرصه های علم و تکنولوژی تا حد زیادی مرتفع گردیده است.

این پیشرفت شامل حوزه های مختلف مهندسی می گردد که در این میان مهندسین عمران (راه و ساختمان) نیز از این مهم بی بهره نماندند. از بارزترین نمونه های آن که به صورت مستقیم در حوزه ساخت و ساز تأثیر گذار بوده است می توان به نرم افزارهای محاسباتی سازه ها (ساختمان، پل، سد، نیروگاه و کارخانه ها)، نرم افزارهای ترسیم و نقشه کشی (دو بعدی و سه بعدی و …)، نرم افزار های مدل سازی و محاسبه مقادیر احجام فعالیت های اجرایی، نرم افزارهای خانواده آفیس نظیر اکسل و اکسس، نرم افزارهای نقشه برداری و غیره اشاره نمود.

در این مقاله به معرفی نرم افزارهای کاربردی متره و برآورد و تهیه صورت وضعیت می پردازیم. شایان ذکر است که با وجود اینکه این نرم افزار ها ما را در انجام فعالیت های تکراری با داده های فراوان و متعدد یاری می نمایند، به هیچ نحو نمی توانند جایگزین هوش و تدبیر مهندس و یا کاربری که از این نرم افزار ها استفاده می کنند باشند. نرم افزارها می توانند دستیار خوبی برای مهندسین باشند تا وقت کمتری را صرف پردازش داده های فراوان نمایند ولی به هیچ نحو نمی توانند حایگزین دانش و تجربه مهندسی گردند.

نرم افزار صفحه گسترده مایکروسافت اکسل Excel

به جرأت می توان گفت که نرم افزار مایکروسافت اکسل، اصلی ترین و کاربردی ترین نرم افزار حوزه متره و برآورد و تهیه انواع گزارشات و صورت وضعیت است که بی شک بدون یادگیری این نرم افزار، نمی توان حتی ساده ترین محاسبات و یا فرم ها را در محیط رایانه فراهم نمود.

مایکروسافت اکسل (Microsoft Excel) یکی از برنامه های صفحه گسترده است که توسط شرکت مایکروسافت توسعه و پخش می شود. اولین بسته نرم افزار های آفیس برای ویندوز در سال 1990 میلادی منتشر شده است که نسخه خانگی آن شامل نرم افزارهای Word ،Excel و Powerpoint بوده است. این برنامه کامپیوتری برای محاسبات ریاضی و ترسیم نمودار به وسیله ابزارهای گرافیکی به کار می رود. ناگفته نماند که با برنامه اکسل می توان گزارشات متنوع و زیبایی را در مباحث گوناگون دفاتر فنی تهیه نمود که در مقالات جداگانه به آیتم های مرتبط با متره و برآورد می پردازیم.

صفحه گسترده به صفحات جدول بندی شده که قابلیت انجام محاسبات ریاضی را دارند، گفته می شود. صفحه گسترده نوعی نرم افزار رایانه است که برای ساده کردن ورود اطلاعات و انجام محاسبات طراحی شده اند. نرم افزارهایی مانند Excel, SPSS, Libreoffice Calc از این قبیل نرم افزارها می باشند.

نرم افزار مایکروسافت اکسس Access

یکی دیگر از نرم افزارهای کاربردی در بخش متره و برآورد و تهیه صورت وضعیت، نرم افزار مایکروسافت اکسس (Microsoft Access) است. این نرم افزار یکی از اجزای مایکروسافت آفیس است که برای ایجاد پایگاه داده های رابطه ای مورد استفاده قرار می گیرد. اولین نسخه از این نرم افزار در سال 1992 میلادی، همراه با مایکروسافت ویندوز پا به عرصه وجود نهاد.

پایگاه داده ها (بانک اطلاعاتی، دادگان یا دیتا بیس)؛ به مجموعه ای از داده ها با ساختار منظم و سامان مند، پایگاه داده ها گفته می شود.

در تهیه صورت وضعیت ها با توجه به لزوم وجود بانک های اطلاعاتی (پایگاه داده) نظیر فهرست بها (در رشته های مختلف که هر رشته می تواند یک پایگاه داده ای منظور گردد) و به منظور بالا بردن ضریب امنیت در زمان ورود اطلاعات و با عنایت به لزوم کار در فضای فرم های خام و گزارش گیری با کیفیت و متنوع و دقت بالا، استفاده از نرم افزار مایکروسافت اکسس در برخی موارد، با اقبال بیشتری نسبت به اکسل مواجه گردیده است ولی همچنان این نرم افزار کاربردی نتوانسته است جایگاه مناسبی در میان کاربران به خود اختصاص دهد.

در مقالات آینده به بررسی کاملتری از این نرم افزار خواهیم پرداخت و نمونه ای از صورت وضعیت تهیه شده توسط این نرم افزار را که بسیار کاربردی خواهد بود در اختیار علاقمندان قرار خواهیم داد.

زبان های برنامه نویسی

در کنار نرم افزار های موجود در بازار مانند اکسل و اکسس که به گونه ای برنامه نویسی شده است که طیف وسیعی از کاربران را که اطلاعات برنامه نویسی هم ندارند، پوشش می دهد، زبان های برنامه نویسی هم وجود دارند که امکان کدنویسی و تهیه نرم افزار های کاربردی را برای متخصصین حوزه های مختلف فراهم می آورد. 

امروزه شاهد هستیم که محصولات متنوعی در زمینه صورت وضعیت نویسی، تعدیل، مناقصه، آنالیز بها و غیره هستیم که این محصولات توسط زبان های برنامه نویسی نظیر vb.net و غیره از طریق کدنویسی توسط برنامه نویسان خوش ذوق، تهیه می گردند. این برنامه های کاربردی دامنه وسیعی از نیازهای مهندسین حوزه متره و برآورد را پوشش می دهد.مشابه تمامی محصولات تولیدی، در کنار مزایای غیر قابل انکار این محصولات، معایبی نیز دارند. ازجمله معایب اینگونه محصولات این است که:

• مانع از درک صحیح ارتباط بین آیتم ها و ضرایب پیمان توسط کاربران می شود زیرا کاربر بدون داشتن اطلاعات قراردادی نیز می تواند با تکمیل کاربرگ ها به نتیجه مورد نظر برسد.
• قیمت نسبتاً بالا نسبت به خدمات ارائه شده و تیراژ تولید
• نیاز به پشتیبانی و به روزرسانی داشتن بعد از ابلاغ هر گونه تغییرات در بخشنامه های مرتبط با حوزه متره و برآورد و تهیه صورت وضعیت
• ایجاد فاصله بین کاربران با دیگر نرم افزارهای کاربردی مادر در این حوزه به دلیل عدم نیاز به نرم افزارهای تکمیلی در تهیه صورت وضعیت ها 

 به پیشنهاد نگارنده این مطلب، دانشجویان و مهندسین تازه کار سعی نمایند در سال های آغازین فعالیت های اجرایی خود ضمن فراگیری کار با این نرم افزار ها، از یادگیری دیگر نرم افزارهای کاربردی اشاره شده در این مقاله غافل نشوند.

نرم افزار ترسیم نقشه ها از قبیل Auto CAD

همانند نرم افزار اکسل، یادگیری و کار با نرم افزار ترسیم نقشه که مهمترین آن ها بی شک Auto CAD می باشد، برای هر مهندس عمران، معمار و یا فعالین حوزه های متره و برآورد و تهیه صورت وضعیت الزامی و مهم می باشد. ترسیم نقشه های اجرایی دو بعدی و یا بعضاً سه بعدی برای تهیه پیوست صورتمجالس احجام و همچنین محاسبه احجام فعالیت های اجرایی از عمده نیازهای یک مهندس با تجربه است که توسط این نرم افزار قابل اجرا می باشد.

نرم افزار تهیه مدل سه بعدی ساختمان از قبیل Autodesk Revit-BIM

با پیشرفت علم و تکنولوژی و کاربرد آن در صنعت ساخت و ساز، شاهد ظهور ابزارهایی قدرتمند برای مهندسین زبده هستیم که انجام فعالیت های اجرایی را با دقت و سرعت بیشتری همراه می سازد. نرم افزار Autodesk Revit از جمله این نرم افزار ها است که چند سالی است تحولی بزرگ در حوزه ساخت و ساز کشور فراهم نموده است. همانگونه که مشخص شد نرم افزار Auto CAD برای تهیه Drafting طرح های داخلی و خارجی ساختمان می باشد. در حالیکه Revit یک راه حل هوشمندانه برای ایجاد یک طرح و مدل دقیق از ساخت و ساز پروژه های بزرگ با روش BIM -Building Information Model  می باشد. این نرم افزار به کاربران اجازه می دهد تا با استفاده از عناصر سه بعدی، مدل سازی را انجام دهند و اطلاعات بی نظیری را از احجام مصالح مصرفی، تداخل مسیرهای کابل و لوله و غیره به دست آورند. برای مهندسین فعال در حوزه متره و برآورد، یادگیری استفاده از این نرم افزار (نحوه مدل سازی و یا استفاده و استخراج اطلاعات مدل ایجاد شده) می تواند باعث صرفه جویی در وقت و هزینه ها گردد.

نرم افزار برنامه ریزی و کنترل پروژه از قبیل Microsoft Project-MSP

در برخی قرارداد ها شاهد این موضوع هستیم که صورت وضعیت های کارگاه بر مبنای یک ساختار شکست مشخصی از فعالیتهای اجرایی پروژه انجام می شود. در این قرارداد ها که به قرارداد های سرجمع نیز شهرت دارند، مسئول واحد متره و برآورد نیاز دارد تا در برخی موارد و از قبیل نرم افزارهای مدیریت و کنترل پروژه، اقدام به اصلاح وزن ردیف ها و یا ایجاد تغییرات در ساختار شکست نماید. در این موارد آشنایی با نرم افزار هایی از قبیل MSP می تواند راهگشای مهندسین گرامی باشد.

نرم افزار های نقشه برداری از قبیل Civil 3D

در کارگاه هایی که عملیات خاکی بخش قابل توجهی از فعالیت های اجرایی را شامل می شود، وجود نقشه بردار با تجربه که تسلط کافی بر نرم افزار های نقشه برداری ازقبیل Land Development, SDR map,Auto CAD Civil 3D و موارد مشابه داشته باشد، از ضروریات امر می باشد. حال در صورتیکه در برخی کارگاه ها به دلیل عدم وجود نقشه بردار مسلط به کامپیوتر، این بخش دارای نقص باشد، یادگیری و استفاده از نرم افزارهای مذکور برای محاسبه احجام عملیات خاکی و موارد مشابه توسط مهندس مترور می تواند مانع ضرر و زیان مجموعه گردد.

سخن آخر

همانگونه که در بالا اشاره شد، اطلاع مترور ها و مسئولین تهیه و تنظیم صورت وضعیت های کارگاه از نرم افزارهای کاربردی این حوزه می تواند گامی مؤثر در جلوگیری از تحمیل ضرر و زیان ناخواسته به شرکت ها و طرفین قرارداد در پروژه های عمرانی گردد. سعی ما بر این است که به مرور به توضیحی جامع در خصوص هر یک از این نرم افزار ها بپردازیم و مهندسین گرامی را با کاربردهای عملی این نرم افزار ها آشنا سازیم. پس با ما همراه باشید.