گردشگری در شمال ایران

استان های شمالی ایران علی الخصوص مازندران بیشترین حجم مسافرت های تفریحی را در ایران دارند. از زمانی که پای جاده های ماشین رو به این مناطق باز شد، شهر های شمالی در مسیر رشد همه جانبه ی اقتصادی قرار گرفتند. اما این رشد ناگهانی عامل اصلی بی نظمی در بافت مسکونی و ساخت و ساز نیز بوده است که چهره شهرهای شمالی ایران را زشت کرده است. راهکار اصلی مبارزه با این بی نظمی، برنامه ریزی برای ساخت و ساز ها در شمال است تا بتوان آنها را برای رسیدن به اهداف مشخصی منظم نمود.

شمال ایران پتانسیل های بسیار زیادی برای گردشگری داخلی دارد، این ناحیه تنها اقلیم معتدل ایران را در بر می گیرد و مانند سایر نقاط ایران سرما و گرمای چندان شدیدی را تجربه نمی کند. شمال، طبیعت بسیار زیبایی را داراست که برای بسیاری از ایرانیان کم یاب است و همواره تازگی دارد. داشتن دو پدیده ی دریا و جنگل در کنار یکدیگر شمال را برای همه ی ایرانیان به یک بهشت مبدل کرده است. 

علاوه بر این زندگی سنتی در این شهر ها به علت تفاوت های اقلیمی، تصویری کاملا متفاوت از سایر شهر های ایران دارد. سبک زندگی چنان متفاوت است که حتی در غذا ها نیز خود را نشان می دهد و یکی از تفاوت های بارز شمال کشور خصوصا گیلان با سایر شهر های ایران در تنوع بی نظیر غذا های محلی آن است. زندگی شهری و روستایی شهر های شمالی مملوء از مناظری است که برای سایر ایرانیان بدیع است.

بی توجهی به تنوع گونه های گردشگری مطلوب در سواحل دریای خزر و عدم عرصه بندی و جدا سازی حوزه های توریسم، عامل اصلی هرج و مرج کالبدی در این ناحیه است. جداسازی این حوزه ها و سازماندهی آن ها جهت هماهنگی با یکدیگر، می تواند راهکاری برای نجات شمال از وضع نابسامان کنونی باشد. با توجه به پتانسیل هایی که برای ناحیه ی خزری بر شمردیم می توان گردشگری را در این ناحیه در سه حوزه تقسیم بندی کرد و برای هرکدام به طور جداگانه برنامه ریزی نمود.

• گردشگری طبیعی

طبیعت اولین و اصلی ترین جاذبه ی گردشگری شمال است و با توجه به وجود ویژگی های بسیار خاص و نادر طبیعی در هرکدام از استان های گیلان، مازندران و گلستان، این استان ها مقصد درجه یک گردشگری طبیعی به خصوص برای علاقه مندان ایرانی به حساب می آیند.

کیفیت گردشگری طبیعی با میزان دست نخورده بودن مناظر سنجیده می شود و برای توسعه ی گردشگری طبیعی باید از هرگونه ساخت و ساز در منطقه ی طبیعت گردی پرهیز کرد یا معدود ساختمان هایی را برای ارائه ی امکانات رفاهی با معماری دوستدار طبیعت ساخت. آلوده نکردن چهره ی طبیعت با ساختمان ها، راه ها، و تاسیساتی همانند سیم های برق نکته ی کلیدی توسعه ی گردشگری طبیعی در ناحیه ی خزری است که متاسفانه هرساله شاهد آن هستیم که به آن عمل نمی شود.

• گردشگری فرهنگی:

شهر های شمالی زندگی سنتی و بومی بسیاری متفاوتی از سایر شهر های ایران دارند. معماری بومی بسیار ویژه ی این خطه تفاوت بسیاری با شهر های کویری، کوهستانی و مرطوب خلیجی ایران دارد. سبک زندگی شهری و روستایی نیز تفاوت های چشمگیری دارد که می تواند پای بومگردان داخلی را به سادگی به شمال باز کند. شکم گردی نیز می تواند نقطه قوتی برای گردشگری فرهنگی شمال ایران باشد. 

برای توسعه ی گردشگری فرهنگی روستایی و شهری باید به معماری بومی بپردازیم. معماری بومی شمال ایران در حال نابودی است و ویلا سازی های گسترده آن را از یاد ها برده است. خانه های بومی امروزه به ندرت ساخته و حتی یافت می شوند در حالی که باید با زنده نگه داشتن میراث ارزشمند این خانه ها ساخت و ساز های سنتی را برای توسعه ی گردشگری افزایش دهیم. 

• گردشگری تفریحی

اهمیت و البته حجم این شاخه از گردشگری در استان های شمالی بسیار بیشتر از دو مورد دیگر است. توسعه ی گردشگری تفریحی داخلی از اولویت های کشور در زمینه ی گردشگری است. شمال کشور مقصد تفریحی میلیون ها تهرانی است که در کلاس های مالی متفاوتی به آنجا سفر می کنند. سفر های تفریحی پایتخت نشینان به شمال اگر در شرایط درستی انجام پذیرد نه تنها هیچ دردسری برای اهالی ایجاد نمی کند بلکه باعث رونق اقتصادی منطقه می شود. در حال حاضر نیز بخش زیادی از اقتصاد شهر های غربی مازندران تکیه بر گردشگری و در آمد حاصل از ورود مسافران تفریحی دارد.

همان گونه که پیش از این نیز در بحث گردشگری داخلی گفته شده است، معماری برای گردشگری تفریحی داخلی رویکرد کاملا متفاوتی از گردشگری فرهنگی دارد و باید با نگاهی به بازار رقابتی گردشگری تفریحی در کشور های دور و نزدیکی همچون ترکیه، امارات، مالزی و … به طراحی مراکز تفریحی و اقامتی برای گردشگران پرداخته شود. 

آنچه در مجموع می توان گفت این است که شمال ایران مقصدی است برای گونه های متفاوتی از گردشگری و عدم شناخت و تشخیص این زمینه ها باعث شده است نتوانیم به هیچکدام از آنها به صورت اصولی بپردازیم. باید با شناخت دقیق این سه حوزه و سایر حوزه های گردشگری که ممکن است زمینه ای برای ظهور در ناحیه ی خزری داشته باشند، برای گردشگری در شمال کشور برنامه ریزی کنیم و برای هر حوزه نقاط دارای پتانسیل را یافت نماییم.

با توسعه ی گردشگری در شمال ایران می توان اهداف مختلفی را نشانه رفت و علاوه بر رشد اقتصادی و ثمرات درآمدزایی حاصل از صنعت گردشگری، از خروج برخی گردشگران تفریحی از مرز های ایران نیز جلوگیری نمود.